11. Tagung des Arbeitskreises
deutscher und polnischer Kunsthistoriker und Denkmalpfleger
Berlin, 29. September - 3. Oktober 2004
Veranstaltet vom
Kunstgeschichtlichen Seminar der Humboldt-Universität zu Berlin
unter Mitwirkung
des Bundesinstituts für Kultur und Geschichte der Deutschen im östlichen
Europa, Oldenburg

Visuelle Erinnerungskulturen und Geschichtskonstruktionen
in Deutschland und Polen I: 1800 bis 1939
Wizualne konstrukcje historii i pamieci historycznej
w Niemczech i w Polsce. Czesc I: 1800 - 1939

11 Konferencja Grupy Roboczej
Polskich i Niemieckich Historyków Sztuki i Konserwatorów Zabytków
Berlin, 29 wrzesnia - 3 pazdziernika 2004
zorganizowana przez
Seminarium Historii Sztuki Uniwersytetu Humboldtów w Berlinie
przy udziale
Instytutu Federalnego do Badan nad Kultura i Historia Niemców w Europie
Wschodniej, Oldenburg

TAGUNGSORT / MIEJSCE OBRAD: Senatssaal, Hauptgebäude der
Humboldt-Universität / Sala Senatu, Budynek Glówny Uniwersytetu Unter den
Linden 6

Kontakt:
Barbara Lück, Kunstgeschichtliches Seminar der Humboldt-Universität
Tel.: 030/2093-4464, e-mail: barbara.lueckrz.hu-berlin.de
http://www2.hu-berlin.de/arthistory/

Programm / Program

Donnerstag / Czwartek 30.09.2004

9:00 Begrüßung und Eröffnung der Tagung / Powitanie i otwarcie konferencji

9:30 Adam S. Labuda (Berlin) Einleitung in die Tagung / Wprowadzenie

Historie und Zeitgeschichte in der Kunst des 19. Jahrhunderts
Historia przeszla i wspólczesna w sztuce XIX wieku
(Sektionsleitung / Przewodniczacy Sekcji: Prof. Dr. Dethard von Winterfeld)

9:50 Tatjana und Michael F. Zimmermann (Erfurt und Eichstätt):
'eine Art Nirgendwo' - Polens Ortlosigkeit in der Phantasie des 19.
Jahrhunderts
'Nigdzie' - nieokreslone miejsce Polski w wyobrazni wieku XIX

10:30 Aleksandra Idzior (Vancouver):
From History to Myth: the Manufacture of Heroism in Piotr Michalowski's
Samosierra in the Context of Works by Adolf Menzel and Emanuel Leutze
Od historii do mitu: tworzenie bohaterskiego losu w Piotra Michalowskiego
Samosierzrze w kontekscie dziel Adolfa Menzla i Emanuela Leutze

11:00 Diskussion / Dyskusja
11:30 Pause / Przerwa

11:45 Michal Mencfel (Posen/Poznan):
Jan Matejkos Schlacht am Tannenberg und ihre Rezeption im 19. und 20.
Jahrhundert
Grunwald Jana Matejki i recepcja dziela w wieku XIX i XX

12:15 Diskussion / Dyskusja

12:30 Rainer Sachs (Breslau/Wroclaw):
Das Volk steht auf, der Sturm bricht los. Schlesiens Kunst und
Kunsthandwerk und die Befreiungskriege
Naród powstaje, rozpetuje sie burza. Sztuka i rzemioslo artystyczne na
Slasku i wojny wyzwolencze

13:00 Frank Martin (Berlin):
Historische und religiöse Bekenntnisse in den Glasmalereien der Ev.
Marienkirche Liegnitz
Historyczne i konfesyjne programy w witrazach w kosciele ewangelickim w
Legnicy

13:30 Diskussion / Dyskusja

14:00 Mittagspause / Przerwa obiadowa

Die Brüder Raczynski / Bracia Raczynscy
(Sektionsleitung / Przewodniczacy Sekcji: Prof. Dr. Andrzej Tomaszewski)

15:30 Jaroslaw Jarzewicz (Posen/Poznan):
Römisch-gotischer Erinnerungstempel oder private Memorialkirche: Die
Kirche in Rogalin, dem Familiensitz der Raczynskis
Rzymsko-gotycka swiatynia wspomnien albo kosciól upamietniajacy w
Rogalinie - rodowej siedzibie Raczynskich

16:00 Elise Grauer (Berlin):
Tradition als Konstrukt - Athanasius Raczynskis Galerien in Polen und Preußen
Tworzenie tradycji - galerie Atanazego Raczynskiego w Polsce i w
Królestwie Pruskim

16:30 Stefan Trinks (Berlin):
Die Geschichtskonstruktionen in den Illustrationen zu Athanasius von
Raczynskis "Geschichte der neueren deutschen Kunst"
Konstrukcje historii w ilustracjach do Atanazego Raczynskiego "Geschichte
der neueren deutschen Kunst"

17:00 Diskussion / Dyskusja
17:30 Pause / Przerwa

Abendvortrag / Odczyt wieczorny
In Zusammenarbeit mit dem Deutschen Kulturforumöstliches Europa e. V.
Wspólnie z Deutsches Kulturforum östliches Europa e. V

19.00 Étienne François (Berlin):
Geteilte Erinnerungsorte, europäische Erinnerungsorte
Miejsca pamieci podzielone, europejskie miejsca pamieci

Freitag / Piatek, 1.10.2004

Erinnerungsorte / Miejsca pamieci
(Sektionsleitung / Przewodniczaca Sekcji: Prof. Dr. Ewa Chojecka)

9:00 Stefan Laube (Berlin):
Katedra gnieznienska - Schlosskirche Wittenberg. Erinnerungsorte sakraler
Nation oder nationaler Religion zwischen Napoleon und Erstem Weltkrieg
Katedra gnieznienska - Schlosskirche Wittenberg. Miejsca pamieci
uswieconego narodu badz narodowej religii miedzy czasami Napoleona i I wona
swiatowa

9:30 Maximilian Eiden (Berlin):
Jahrhundertfeiern und Jahrhundertdenkmäler der "Befreiungskriege" in
Leipzig und Breslau - gegenläufige nationale Erinnerungsprojekte
Obchody Stulecia i pomniki z okazji rocznicy stulecia "wojen
wyzwolenczych" w Lipsku i Wroclawiu - dwa przeciwstawne projekty
upamietniania historii

10:00 Diskussion / Dyskusja
10:15 Pause / Przerwa

Kunstgewerbe, Fest- und Alltagskultur / Rzemioslo artystyczne, kultura
swieta i dnia codziennego
(Sektionsleitung / Przewodniczacy Sekcji: Prof. Dr. Wojciech Balus)

10:45 Piotr Korduba (Posen/Poznan):
Danziger Möbel und Innenräume im 19. und 20. Jahrhundert und ihre
polnischen und deutschen Konnotationen
Wnetrza i meble gdanskie w 19 i 20 wieku i ich polskie i niemieckie konotacje

11: 15 Konrad Vanja (Berlin):
Vivatbänder als Memorialzeichen
Wstegi "wiwatowe" jako znaki pamiatkowe
11:45 Diskussion / Dyskusja

12:00 Roger Pilachowski (Marburg):
Polnische National-Ikonographie zwischen historischer Legitimation und
politischer Konsensstiftung 1914 - 1918
Polska ikonografia narodowa: miedzy historyczna legitymizacja a polityczna
zgoda 1914-1918

12:30 Susanne Peters-Schildgen (Herne):
Kultur- und Traditionsgut polnischsprachiger Zuwanderer in der sich
entwickelnden Industriegesellschaft des Ruhrgebiets
Kultura i tradycja polskich emigrantów w spoleczenstwie industrialnym
Zaglebia Ruhry

13:00 Diskussion / Dyskusja

13:15 Mittagspause / Przerwa obiadowa

Städtebilder zwischen Polen und Deutschland / Obrazy miast miedzy Polska i
Niemcami
(Sektionsleitung / Przewodniczaca Sekcji: Dr. Beate Störtkuhl)

14:45 Hanna Brendel (Posen/Poznan):
Anders wohnen - formale, kulturelle oder nationale Differenzen im
Wohnbauwesen Posens 1914-1920
Mieszkac inaczej - róznice formalne, kulturowe czy narodowe w budownictwie
mieszkaniowym Poznania ok. I wojny swiatowej

15:05 Szymon Piotr Kubiak (Posen/Poznan):
Ein neues Gesicht für die wilhelminische Stadt. Die Posener Architektur
und ihre Gestalter in der Zeit der Zweiten Republik Polen (1918-1939)
O nowe oblicze wilhelminskiego miasta. Architektura w Poznaniu w okresie
miedzywojennym (1918-1939)

15:25 Diskussion

15:35 Birte Pusback (Hamburg):
Deutsches Danzig - Polski Gdansk. Das Ringen um die kulturelle
Deutungshoheit in Architektur-Bildbänden 1919-1939
Deutsches Danzig - Polski Gdansk. Walka o kulturalna dominacje w albumach
o architekturze w latach 1919-1939

16:05 Marina Dmitrieva (Leipzig/Lipsk):
Drei Gesichter der Stadt Wilna in der ersten Hälfte des 20. Jahrhunderts
(eine deutsche, polnische und jüdische Stadt)
Trzy oblicza Wilna w pierwszej polowie XX wieku (miasto polskie,
niemieckie i zydowskie)

16:35 Diskussion / Dyskusja
17:00 Pause

Denkmäler I. Teil / Pomniki. Cz. 1
(Sektionsleitung / Przewodniczacy Sekcji: Prof. Dr. Jerzy Malinowski)

17:30 Stefan Dyroff (Frankfurt/O.):
Der Umgang mit der von Deutschland hinterlassenen Denkmalslandschaft in
den polnischen Westprovinzen der Zwischenkriegszeit: Zwischen
Akkulturation, "Entdeutschung" und Pragmatismus
Pomniki niemieckie na polskich ziemiach zachodnich w okresie
miedzywojennym. Miedzy akkulturacja, "odniemczaniem" i postawami
pragmatycznymi

18:00 Diskussion / Dyskusja

18:15 Claudia Czok (Berlin):
Das Kopernikus-Standbild von Christian Friedrich Tieck (1851/53) in Thorn.
Ein Denkmal und die Suche nach europäischer Vergangenheit
Posag Kopernika Christiana Friedricha Tiecka (1851/53) w Toruniu. Pomnik i
poszukiwanie europejskiej przeszlosci.

18:45 Michal Wozniak (Marienburg/Thorn-Malbork/Torun):
Das Denkmal Friedrichs des Großen und die Wiederherstellung der Marienburg
Pomnik Fryderyka Wielkiego i odbudowa Malborka

19:15 Diskussion / Dyskusja

20:15 Buchpräsentation / Prezentacje ksiazek

Samstag / Sobota 2.10.2004

Denkmäler II. Teil / Pomniki. Cz. 2
(Sektionsleitung / Przewodniczaca Sekcji: Dr. Malgorzata Omilanowska)

9:00 Rafal Makala (Stettin/Szczecin):
Der Bismarckturm in Stettin als Beispiel der Entstehung neuer
Erinnerungsstätten im wilhelminischen Deutschland
Wieza Bismarcka w Szczecinie jako przyklad tworzenia nowych miejsc pamieci
w wilhelminskich Niemczech

9:30 Tadeusz J. Zuchowski (Thorn/Posen-Torun/Poznan):
Das Tannenberg-Grunwald-Denkmal in Krakau
Pomnik Grunwaldzki w Krakowie

10:00 Andrzej Szczerski (Krakau/Kraków):
Nationalism and Funerals - commemorations of Józef Pilsudski and Paul
Hindenburg in the 1930s
Nacjonalizm i pogrzeby - uroczystosci ku czci Paula Hindenburga i Józefa
Pilsudskiego w latach 30- tych

10:30 Diskussion / Dyskusja
11:00 Pause / Przerwa

Deutsch-polnische Ikonographie 1919-1939 / Ikonografia polsko-niemiecka w
latach 1919-1945
(Sektionsleitung / Przewodniczaca Sekcji: Prof. Dr. Michaela Marek)

11:30 Robert Born (Berlin):
Germanen und Slawen. Strategien und Formen der Vermittlung bis 1939
Germanie i Slowianie. Strategie i formy prezentacji w sztuce i
wystawiennictwie do 1939 roku

12:00 Diana Codogni-Lancucka (Breslau/Wroclaw):
Rübezahl im Reich der Kunstpolitik. Visualisierung der schlesischen
Vergangenheit in der Kunst des Nationalsozialismus
Liczyrzepa w królestwie sztuki i polityki. Obrazowanie slaskiej
przeszlosci w sztuce narodowego socjalizmu

12:30 Diskussion / Dyskusja
12:15 Piotr Piotrowski (Posen/Poznan):
"Drang nach Westen". Visual Strategies of Polish Right-Wing Western
Politics in 1930s
"Drang nach Westen". Strategie wizualne w zachodniej polityce polskiej
prawicy w latach 30-tych

12:45 Jacek Friedrich (Danzig/Gdansk):
The paintings in the assembly hall of the Polish Grammar School in Danzig
Dekoracja malarska Gimnazjum Polskiego im. Józefa Pilsudskiego w Gdansku.

13:15 Diskussion / Dyskusja

13:45 Mittagspause / Przerwa obiadowa

Informationsbörse / Gielda informacyjna
(Sektionsleitung / Przewodniczacy Sekcji: Dr. Dietmar Popp)

16:00 Christofer Hermann (Allenstein/Olsztyn):
Die mittelalterliche Architektur im Gebiet der ehemaligen preußischen
Bistümer. Ergebnisbericht eines abgeschlossenen Habilitationsprojektes
Sredniowieczna architektura na obszarze bylych pruskich biskupstw. Wyniki
zakonczonego projektu habilitacyjnego

16:15 Jakub Kostowski (Breslau/Wroclaw):
Die Breslauer Werkstatt von Jakob Beinhart. Ein Beitrag zur
Werkstatt-Monographie
Wroclawski warsztat Jakuba Beinharta - przyczynek do monografii

16:30 Diskussion / Dyskusja

16:45 Isabella Woldt (Hamburg):
Höfische Architektur im Spannungsfeld absolutistischer Politik. Jan III.
Sobieskis königliche Residenz in Wilanów im Kontext europäischer Baukunst
und Kunstpolitik des 17. Jahrhunderts
Architektura dworska i absolutyzm. Królewska rezydencja Jana III
Sobieskiego w Wilanowie w kontekscie budownictwa i polityki artystycznej w
Europie w XVII stuleciu

17:00 Carola Zimmermann (Berlin):
Die Bauten von Carl Gotthard Langhans in seiner Zeit als Direktor des
Oberhofbauamtes in Berlin
Budowle Carla Gottharda Langhansa w czasie jego dzialalnosci jako
dyrektora Nadwornego Urzedu Budowlanego w Berlinie

17:45 Diskussion / Dyskusja
17:30 Pause / Przerwa

17:45 Iwona Jastrzebska-Puzowska (Bromberg/Bydgoszcz):
Der Bromberger Architekt Fritz Weidner - seine Kunstauffassung und seine
Werke
Bydgoski architekt Fritz Weidner - jego koncepcja sztuki i dzialalnosc

18:00 Ksenia Stanicka-Brzezicka (Breslau/Wroclaw):
Vorstellung der Dissertation "Vereinigung der Schlesischen Künstlerinnen"
Prezentacja pracy doktorskiej "Stowarzyszenie Artystek Slaskich"

18:15 Sabine Arend (Berlin):
Studien zur Ostforschung: Personen, Institutionen, Netzwerke
Studia nad "badaniami wschodnimi". Osoby, instytucje, powiazania

18:30 Diskussion / Dyskusja

18:45 Herle Forbrich (Berlin):
"Herrenhäuser ohne Herren? - Geschichtsorte im ostelbischen Raum 1945 - 1990"
Domy panskie bez swych panów? - miejsca historyczne na wschód od Laby w
latach 1945-1990

19:00 Arnold Bartetzky (Leipzig/Lipsk):
Visuelle Repräsentation des Staates in Polen und anderen
postsozialistischen Staaten seit 1989
Reprezentacja wizualna panstwa w Polsce i w innych krajach
postsocjalistycznych po 1989 roku

19:15 Diskussion / Dyskusja

Sonntag / Niedziela 3.10.2004

9:00 Exkursion "Polen-Deutschland. Eine Spurensuche in Berlin"
(veranstaltet vom Landesdenkmalamt Berlin)
Wycieczka "Polska-Niemcy. W poszukiwaniu sladów w Berlinie" (zorganizowana
przez Krajowy Urzad Konserwatorski w Berlinie)

(ca.) 14:00 Ende der Tagung / Zakonczenie konferencji

Mit freundlicher Unterstützung der

Stiftung für deutsch-polnische Zusammenarbeit
Robert Bosch Stiftung
DFG

Die Tagung findet statt unter der Schirmherrschaft von
Frau Staatsministerin Dr. Christina Weiss
Beauftragte der Bundesregierung für Kultur und Medien
und
Herrn Waldemar Dabrowski
Minister für Kultur der Republik Polen
* Honorowy patronat nad konferencja sprawuja
Pani Minister dr Christina Weiss
Pelnomocnik Rzadu Federalnego do spraw Kultury i Mediów
i

Pan Waldemar Dabrowski
Minister Kultury Rzeczpospolitej Polski